Brief aan Leo en Jolanda

Maandag 3 juli 2023.
Daar zit ik weer eens in de trein. De trein naar Harlingen Haven.
Terschelling! Daar kom ik weer! Sanna, daar kom ik weer.
Ein-de-lijk.

De tijd vliegt. Persoonlijk heb ik daar altijd afkeer van gehad. Probeerde mijn leven zo in te richten, dat er tijd was voor veel rust. Rust voor mezelf, ruimte voor sociale contacten, het zoveel mogelijk volgen van mijn eigen tempo. Ik deed dat al voordat Joska overleed, maar na haar dood is dat nog belangrijker voor me. Ik denk dat veel mensen teveel en te vaak rennen en dat het ‘te druk’ iemand eerder overkomt dan dat het een keuze is. Hollen en blijven hollen, omdat je niet anders kan. De tijd vliegt voorbij. Natuurlijk zitten we vast aan (financiële) verplichtingen en kan je niet helemaal en altijd doen wat je wilt, maar ik ben wel van mening dat de meeste mensen daarbinnen niet altijd nadenken over de keuzes die er heus wel zijn. Vooral het financiële plaatje wordt vaak naar voren geschoven en ook ik heb periodes in mijn leven gehad waar ik wel degelijk extra hard moest werken om mijn financiën onder controle te krijgen, maar ik denk ook dat men vaak gewend raakt aan een levensstandaard en daar niet graag (deels) afstand van wil nemen. Ik heb hier verder overigens geen mening over, maar attendeer mensen in gesprekken wel op het feit dat wanneer het ‘te druk’ niet meer prettig voelt, dat er in mijn optiek altijd keuzes zijn.

Ik heb het de laatste maanden te druk. Te druk om me helemaal prettig te voelen. Te druk om de mensen te bezoeken waar ik dit jaar heen wilde, te druk om me dagen te nestelen in mijn mama-san met de poesjes, te druk om te duiken in de foto-albums van Joska, te druk voor mijn doorloper-puzzels. Mijn hoofd enkel en alleen bij de woordjes die in elkaar overlopen. Mijn hersenen alleen maar laten werken aan de oplossing van de lege vakjes. Voor even tussendoor is er heus wel ruimte, maar ik duik over het algemeen het liefst lekker diep in de momenten en wil niet gestoord worden door dingen die moeten.
En toch is het een keuze. Ik koos voor het restaurant. Een uitdaging in de horeca. Horeca-dagen zijn absurd, dat weet iedereen. Minimale dagen van 12 uur zijn gewoon. Ik weet dat er heel veel meer mensen zijn die 60, 70, of meer uur per week werken en het peanuts vinden wat ik doe, maar voor iemand die altijd zoveel mogelijk alleen maar werkte om in ieder geval gewoon rond te kunnen komen is dat bizar. En toch doe ik het en houd ik het vol. Er is zóveel wat vreugde geeft, mensen voelen zich zo welkom op onze plek en ik leer zoveel nieuwe mensen kennen. Nieuwe mensen met nieuwe verhalen. Sommige verhalen droevig, sommige hoopvol, sommige diep en intens, sommige simpel en vrolijk. Indrukken zijn veel en intens, maar waardevol op zoveel fronten, dat ik deze periode in mijn leven aangrijp om naast het vele werken de balans te blijven vinden voor een deel van wat ik ook graag doe. Wat ik ook belangrijk vind.

Zoals schrijven.

Op maandag naar Terschelling. Het vinden van een datum dat het uitkomt stagneerde, dus ik besloot gewoon te boeken. En daar ga ik dan. En zit ik als vanouds met mijn laptopje te schrijven over al wat me bezig houdt en hield.
Twee weken geleden ging ik naar onze boekhoudster om de administratie af te geven. Zij woont in Pernis. Pernis ademt Joska. Vanaf het moment dat ik Pernis binnen rijd wordt mijn buik warm en ook nu ik dit schrijf voel ik dat weer. Het is een mengeling van vreugde en verdriet, van liefde en gemis, bedrukt en opgetogen tegelijkertijd.
Ik rijd over de dijk langs de Maas en zie verderop de plekken waar ik met Joska en haar paardje Bailey liep. Een enkele keer ben ik mee gelopen. Joska zelf was hier heel vaak. Bailey stond bij Leo en Jolanda. Zij hebben een kleine manege waar zij een plekje bouwden voor hem. Leo, Jo en de andere mensen met paarden die op die manege stonden zijn immens belangrijk voor Joska geweest. Op Facebook zag ik dat er pas een veulen geboren is en ik besloot op de bonnefooi langs te rijden om het veulen te bekijken, even op de manege te zijn en te zien of ik Leo of Jo aan zou treffen. Ik ben er immers altijd welkom, ook al hebben we weinig echt contact. Via Facebook en Messenger volgen we elkaar en zitten we in elkaars hart, maar concreet komt het er niet van om elkaar op te zoeken. Te druk hè… Lichtjesavond Pernis waar Joska haar plekje heeft op de fotowand gaat aan me voorbij omdat ik in het restaurant moet staan, de boekhouding heb ik al een aantal keren in Pernis af gegeven en inmiddels is het alweer bijna juli en besluit ik om dit keer wél om te rijden.
Het bericht van Leo op Facebook op de sterftedag van Joska vorig jaar staat me nog scherp bij en ik wil vandaag gewoon even naar ze toe.

 

 5 augustus 2022

Ik was en ben zo overrompelend ontroerd door zijn woorden. De liefde van anderen die Joska van dichtbij kenden doet me zo goed. Ik wéét wel dat heel veel meer mensen van Joska hielden en haar dus ook missen, maar wat zijn die innerlijke verdriet-momenten soms toch eenzaam. Voor mij, maar natuurlijk voor zoveel meer mensen. Rondom haar verjaardag voelde ik sterk de behoefte om met al die mensen samen te zijn, om die verbinding om me heen te hebben. De nieuwe mensen in mijn leven kennen Joska niet en dat vind ik raar. Wanneer mijn jongens de Keuken binnenlopen straal ik vol trots en horen ze te pas en te onpas dat ‘dit mijn zoon is’. Heel vervelend voor ze. Joska komt nooit binnenlopen.
Wat ben ik dan blij dat ik hier en daar, af en toe zo’n bericht lees of krijg van derden, die delen dat ze aan Joska denken. Het is zwaar om ermee om te gaan dat ze echt weg is en blijft. Sinds ik op de Facebook-groep ‘Verder als nabestaande na zelfdoding’ actief lezend lid ben besef ik ook meer en meer dat dit voor altijd zo zal blijven. Er is wel degelijk een voor en een na en hoe graag je ook ‘de oude’ wilt worden zal dit je nieuwe ‘de oude’ zijn.
Ons boek krijgt meer aandacht, het restaurant loopt goed, ik ben echt blij, maar voel sterk de behoefte om terug te kruipen in de tijd. Terug naar Terschelling. Terug naar de stilte om me heen. Terug naar de warmte die Leo en Jolanda gaven aan mijn meisje.
Dus ik zoek ze nu even op.

Lieve Lee, lieve Jo,

Ooit liep Joska een aantal keren per week langs jullie manege op weg naar Harley, haar verzorgpony van jullie buurman Marco. Ik zou m’n hersenen moeten breken om te achterhalen hoe oud ze toen was. Volgens mij was ze 11 of 12. Na een jaartje verzorgen vond Joska dat het tijd werd voor een eigen pony en haar zoektocht eindigde bij Bailey, een draver uit Duitsland. ‘Een draver is moeilijk te trainen’ zeiden jullie al. ‘Een draver is gewend om een wagentje te trekken, niet om iemand op zijn rug te hebben’ en jawel: een draver bleek moeilijk te trainen. Bailey stond op een terrein met andere paarden in Schiedam en jij, Jo, kwam daarheen om Joska en Bailey te trainen. Ze vond jou in het begin wat eng, omdat ze de directheid waarmee jij spreekt niet goed kon peilen. In combinatie met haar onzekerheid heeft ze er even over gedaan om te zien wat voor gouden hart jij hebt. Toen Joska ontevreden raakte over de plek waar Bailey stond zette ze een oproep op Facebook, die Leo oppikte. Jullie overlegden met elkaar en er werd een stal gebouwd voor Bailey. Hij en vooral ook zij waren welkom op manege RJ Paints in Pernis.
Tot op de dag van vandaag ben ik jullie dankbaar voor al wat jullie Joska boden. In de eerste plaats een plek waar ze zich welkom voelde. Welkom, samen met haar paardje. Welkom, samen met haar zijn. Jullie gaven haar luisterende oren, een opbeurend woord. Een traan mocht, maar een lach zeker. Ik hoor haar schaterlach nog vaak als ze bij jullie was of over jullie sprak. Ze vroeg jou vaak om een knuffel, Lee. Daar vertelde ze thuis ook over. En onzekerheid had plaats gemaakt voor een schaterlach als ze jouw manier van praten nadeed, Jo. Prachtig vond ze dat.

Er waren veel mensen op de manege, die ik niet of niet goed kende. Namen kwamen voorbij, maar het waren er voor mij best veel en het was me niet altijd duidelijk welke rol deze personen in Joska haar leven vervulden. Soms kwam ze thuis en was ze kwaad omdat ze niet gehoord werd, soms kwam ze thuis en was ze blij dat ze wel gehoord werd. Net een puber. Bovenaan staat dat ze zich welkom voelde. Met al haar tegenstrijdigheden. En daarom ben ik zo dankbaar dat jullie haar een plek gaven. Door jouw bericht op Facebook vorig jaar, Leo, besefte ik maar weer eens al te goed dat de liefde wederzijds is. We zijn en blijven door Joska verbonden.

Afgelopen maandag was ik in Pernis om de administratie weg te brengen. Ik reed op de bonnefooi naar jullie manege om te kijken naar het veulentje. Ik voelde meteen Joska haar liefde voor dit baby-paardje door me heen stromen. Wat had ze dit mooi gevonden.
Jullie waren er niet, maar ik trof Talitha. Ook zij is veel met Joska om gegaan en heeft erg veel met haar gepraat. Door persoonlijke ervaringen kon ze Joska ook echt invoelen. Er zijn namelijk echt wel meer mensen op deze wereld, die zo ver heen zijn dat ze eigenlijk het leven niet meer willen leven. De afgelopen maanden heb ik veel met mensen over depressieve periodes gesproken en de meesten vinden dat het meer bespreekbaar moet zijn. Dat er te licht over wordt gedacht. Ik vraag me nog steeds vaak af waarom ik toch zoveel deel, maar merk via verschillende kanalen dat juist het delen bevrijdend werkt voor anderen. Dat anderen daardoor makkelijker met hun verhaal durven te komen en een opluchting van (h)erkenning door zich heen voelen gaan. Het neemt mijn persoonlijke vraagstuk niet weg, maar af en toe accepteer ik dan maar dat het goed genoeg is en dat dat is wat ik dien te doen. Delen.
Ik deelde deze maandag veel met Talitha, die ik zelf eigenlijk amper ken.
Talitha voelde zich schuldig, omdat ze één van de laatste gesprekken met Joska kort hield. Het is zo normaal dat je niet altijd open genoeg kan staan voor de moeilijkheden van een ander, hoe nabij diegene ook bij je is. Ook al herken je veel en hoop je dat jouw woorden, jouw ervaringen iemand helpen. Ik zei Talitha dat ik er van overtuigd ben dat Joska niet te helpen was. Misschien is dat een houvast voor mij hoor, dat besef ik maar al te goed. Want wat als Joska er wél uit had kunnen komen? Er zijn er immers zoveel die er wel uit komen. Maar er zijn er ook die langere tijd strijden en die het toch niet lukt en daaronder schaar ik Joska toch telkens weer. Ze had het zo doordacht voorbereid, zo waardevol achtergelaten, het was zo’n bewuste keuze.
Er zijn meer mensen rondom Joska die zich schuldig voelen omdat ze net niet het juiste hadden gezegd of haar te kort hadden gehouden en tegen al die mensen zeg ik telkens dat zij Joska echt niet hadden kunnen tegenhouden. Dat schuldgevoel niet nodig is.

Jullie waren weer aardig bezig geweest met verbouwen zag ik en terwijl mama paard veulentje likte en veulentje daarna wilde sprongetjes maakte in de grote zandbak liet Talitha mij de nieuwe kantine zien. Mijn adem stokte in mijn keel bij het zien van het nieuwe hoekje waar Joska een plekje had gekregen. Na bijna 5 jaar hangt ze nog steeds pontificaal in jullie kantine met haar foto’s en de houten paard-namen-bordjes die zij voor een aantal van jullie gemaakt had als aandenken. Talitha vertelde over een schilderijtje dat ze van Joska had gekregen en thuis nog had liggen op een bepaalde plek. Het lag heus niet op een speciale plek, maar het weten dat het er was was voldoende. Daar lag Joska. En het schilderijtje moest blijven.
Ik ken Talitha niet echt, had haar naam alleen vaak gehoord, maar hier staat een vrouw in levende lijve voor me in de kantine, met Joska haar foto’s op de achtergrond en de tranen biggelen over onze wangen. De verbinding en de behoefte aan verbinding is sterk aanwezig en we spreken af om binnenkort bij elkaar te zitten in deze kantine met al die dat willen. Er zijn er nog veel die wat te vertellen hebben. Er zijn er nog veel die wat te vragen hebben. Ik heb misschien antwoorden en wil graag meer horen van hoe het toen ging en wat ieders ervaring is. Gewoon delen. Gewoon praten over mijn meisje. Met mensen die haar erg goed gekend hebben. Er zijn voor de ander. Er zijn voor dat gedeelte in mezelf.

Ik reed daarna naar jullie huis voor een koffietje. Jo, jij vertelde over het magische moment met ons boek. Nacht na nacht na nacht lag jij voor het slapen gaan met je vinger omhoog. Omdat Joska in haar afscheidsbrief had gezegd dat we haar altijd mochten roepen en dat ze er dan zou zijn, vroeg je haar met een glimlach op je gezicht om aan je vinger te trekken.
Niets. Tsss…
Toen kreeg je per post ons boek binnen, waar je wat doorheen bladerde. Daar waar de bladzijden stil vielen begon jij een beetje te lezen en ineens besefte je: ’Nee joh, dit gaat over mij!’ en Joska kreeg nuchtere jij aan het huilen. Daar was ze en trok aan je vinger.

Lieve Jo, lieve Lee,

Tot snel. Naast ‘te druk’ is er altijd een mogelijkheid voor keuzes.
Ik kijk ernaar uit. Jullie zijn intens belangrijk. Voor Joska, voor Bailey, voor mij.

Kus, Anuschka.

 

Mijn laptop valt uit en in de snelle boot kan ik niet bij een stroompunt komen. Het wordt tijd voor een doorloper. Of mijmeringen. Allemaal keuzes. Ik kijk naar buiten en laat mijn gedachten over de golven varen. In de verte doemt de Brandaris op en ik denk aan de dagen die komen gaan. Ik ben gewoon even weg. Weg van het leven aan de wal. Terug in de jaren op Terschelling, waar er zoveel gebeurd is met me. Waar Joska een andere rol in mijn leven kreeg. Ik krijg per app een wens ‘ik hoop dat Terschelling je de rust geeft die je nodig hebt’ en van weer iemand van de manege een foto van Joska die ineens tevoorschijn kwam. Ik kijk lang naar de foto en voel dat de tijd op Terschelling te kort zal zijn. Het gemis is hard aanwezig en ik voel me alleen. Vaak kan ik dan binnen mezelf de verbinding opzoeken om de leegte te vullen, maar dit keer lukt me dat niet. Met tegenzin laat ik de leegte dan maar zijn en verzet me niet tegen het rotgevoel dat me overmant.

Joska.💗